Από την αρχαιότητα, ο Ιπποκράτης είχε επισημάνει τη σημασία της
«συμμόρφωσης» στη θεραπεία και τις οδηγίες του ιατρού λέγοντας
στους μαθητές του να επιμένουν στη συζήτηση με τον ασθενή για να
διαπιστώνουν την προσήλωσή του στην αγωγή.
Στην Ιατρική, ως συμμόρφωση στην αγωγή, περιγράφεται ο βαθμός στον
οποίο ο ασθενής ακολουθεί τις οδηγίες του ιατρού του για τη σωστή
λήψη της θεραπείας του καθώς και για τη διάρκειά της. Η αναφορά
γίνεται συνήθως στα φάρμακα αλλά έχει σχέση και με τις συνήθειες
διατροφής, τον τρόπο ζωής ή την άσκηση.
ΑΙΤΙΕΣ
Η μη συμμόρφωση στην αγωγή είναι ένα από τα σοβαρότερα
προβλήματα στη θεραπευτική. Σχεδόν οι μισοί ασθενείς δεν ακολουθούν
τη θεραπεία όπως έχει καθοριστεί από τον ιατρό τους, ειδικά όταν
πρόκειται για μακρά θεραπεία. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί
είναι γιατί οι ασθενείς δεν παίρνουν την αγωγή τους. Φάρμακα που
θεραπεύουν ασυμπτωματικές νόσους είναι πιθανότερο να εγκαταλειφθούν
νωρίς. Πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι εφόσον δεν έχουν ιδιαίτερα
συμπτώματα, δεν χρειάζεται η συνέχιση της αγωγής. Η καθημερινή
χορήγηση θεραπειών για μεγάλο χρονικό διάστημα, επίσης οδηγεί σε
γρηγορότερη εγκατάλειψή της. Αυτά είναι πολύ συχνά προβλήματα
ειδικά για χρόνιες θεραπείες πρόληψης και θεραπείας όπως η
υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, η οστεοπόρωση κ.ά. Ωστόσο, οι
παρενέργειες από τα νοσήματα μελλοντικά, μπορεί να είναι ιδιαίτερα
σοβαρές.
Οι λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς δεν παίρνουν την αγωγή
τους μπορεί να είναι πολλοί και διαφορετικοί:
- Τα ξέχασα - Δεν με βοηθούν ιδιαίτερα - Τώρα νοιώθω καλά - Δεν
αισθάνομαι άσχημα.
- Φοβάμαι τις παρενέργειες - Είχα παρενέργειες
- Παίρνω πολλά φάρμακα - Με «ρίχνουν» τα πολλά φάρμακα - Δεν
αντέχει το στομάχι μου
- Δεν θέλω να παίρνω καθημερινά φάρμακα αλλά αραιότερα
- Δεν θέλω να παίρνω γενικά φάρμακα - Δεν κάνουν όλα καλό - Δεν
είχαν αποτέλεσμα - Δεν είμαι σίγουρη/ος ότι τα χρειάζομαι.
- Είμαι εναντίον των φαρμάκων.
Γεγονός είναι ότι τα φάρμακα
δεν έχουν αποτέλεσμα στους ασθενείς που δεν τα
παίρνουν.
ΚΟΣΤΟΣ
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) ένα ποσοστό
20-30% των συνταγών δεν φτάνει ποτέ στο φαρμακείο. Αυτή η
πρακτική δεν μειώνει το κόστος του Συστήματος Υγείας. Αντιθέτως,
εκτοξεύει τα κόστη όταν χρειαστεί να αντιμετωπίσει τα αποτελέσματα
της νοσηλείας και της αναπηρίας που προκαλούνται από την μη λήψη
της αγωγής.
Ειδικά στον τομέα της οστεοπόρωσης, στην Ελλάδα, το μέσο ετήσιο
κόστος του κατάγματος του ισχίου ανέρχεται στα 4.334 ευρώ. Το
συνολικό κόστος που επωμίζεται το ΕΣΥ για την οστεοπόρωση φτάνει τα
890 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.
«Χαρακτηριστικό εύρημα είναι ότι η εμφάνιση ενός κατάγματος
αυξάνει το μέσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή ως και 300%, ιδίως στην
περίπτωση των καταγμάτων ισχίου, όπου η χειρουργική επέμβαση
αποτελεί τη σημαντικότερη μεταβλητή του κόστους»τονίστηκε το 2011
από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Η οστεοπόρωση είναι πια γνωστό ότι ως χρόνια νόσος οδηγεί σε
κατάγματα οστών τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε αναπηρία, σε
αδυναμία καθημερινής αυτόνομης λειτουργίας και, όσο περνούν τα
χρόνια και αυξάνεται το ποσοστό επιβίωσης γίνονται όλο και
συχνότερα θανατηφόρα. Ποσοστό περίπου 40% των ασθενών μετά από
κάταγμα ισχίου δεν μπορεί να ξαναπερπατήσει χωρίς βοήθεια και
λιγότεροι από 20% επανέρχονται στις προηγούμενες δραστηριότητες.
Παράλληλα, αναπτύσσονται σοβαρές επιπλοκές όπως υπέρταση και
αυξημένη συχνότητα λοιμώξεων.
Μετά από κάταγμα ισχίου ο κίνδυνος θανάτου αυξάνει 2 ως 4
φορές ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η επιβίωση δηλαδή, μετά από
το κάταγμα ισχίου, δεν ξεπερνά το 63.5% για τους άνδρες και το 75%
για τις γυναίκες. Το δε προσδόκιμο ζωής μειώνεται κατά 2 ως 6
χρόνια μετά από κάταγμα σπονδύλου. Το κάθε επόμενο κάταγμα, δηλαδή
το δεύτερο ή το τρίτο, πολλαπλασιάζει γεωμετρικά αυτά τα
ποσοστά.
Ιδιαίτερα ουσιαστικό είναι το θέμα της σχέσης ιατρού-ασθενούς.
Χρειάζεται από τη μια μεριά ο ασθενής να εμπιστεύεται τον γιατρό
του και από την άλλη να κατανοεί την πάθησή του και κυρίως το λόγο
για τον οποίο πρέπει να πάρει την αγωγή του. Οι παρενέργειες ή οι
δυσκολίες μιας αγωγής πρέπει και να ακούγονται από τον γιατρό και
να καταγράφονται αλλά και να μεταφέρονται σε αυτόν από τον ασθενή.
Η σωστή θεραπεία μιας χρόνιας νόσου όπως η οστεοπόρωση ή ο διαβήτης
κλπ, γίνεται μόνο με συνεργασία γιατρού-ασθενούς. Ο ιατρός λοιπόν
πρέπει να αφιερώνει χρόνο για την επεξήγηση της κατάστασης στον
ασθενή και ο ασθενής να ρωτά και να ζητά περισσότερες πληροφορίες
από το γιατρό του.
ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ
Η λέξη «συμμόρφωση» ίσως στρέφει τη σκέψη προς την παθητική
εφαρμογή κανονισμών. Η«μη προσήλωση»επομένως προς την φαρμακευτική
αγωγή δημιουργεί σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα το οποίο
ξεπερνιέται μόνο με την πλήρη κατανόηση και τη σωστή
συνεργασία.
Αικατερίνη Κατσαλήρα
Ρευματολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου
Έρευνας Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος Νοσοκομείου ΚΑΤ